Er was een tijd dat vrouwen voor een feestje standaard een opgerold paar ballerina’s in hun tas stopten, voor als ze het dansen op hoge hakken niet meer trokken. De balletslipper was daar perfect voor: chic, comfortabel, lichtgewicht en met bijna alles te combineren. Dat was voor de sneaker zijn intrede deed, en vrouwen hun pumps en ballerina’s massaal inruilden voor gympen. Maar overdaad schaadt. Na twee lange coronajaren op sportieve schoenen snakken we naar meer elegantie. Daar komt bij dat we midden in een revival van de jaren 00 (‘Y2K’) zitten, het tijdperk waarin de ballerina dankzij toenmalige it-girls als Kate Moss en Alexa Chung immens populair was. Afhankelijk van je leeftijd is de trend nostalgisch of nieuw: terwijl dertigers en veertigers hun ballerina’s weer uit de kast kunnen trekken, komen tieners en twintigers voor het eerst met de stijlvolle instapper in aanraking.

Beeld: Christian Louboutin Nudes collectie door Sofia et Mauro Christian Louboutin

Dansen op hakken

De oorsprong van de balletslipper behoeft waarschijnlijk weinig uitleg. Wel noemenswaardig is hoe de schoen zijn huidige vorm kreeg; de eerste ballerina’s dansten namelijk op exemplaren met hakken. Die deden rond 1680 hun intrede aan de Franse Académie Royale de Danse en waren een afgeleide van het chique schoeisel dat aan het hof gedragen werd. Je kunt je voorstellen dat de balletvoorstellingen destijds niet erg spannend waren. De hak belemmerde dansers in hun bewegingsvrijheid en maakte het onmogelijk om technisch ingewikkelde manoeuvres uit te voeren.

Prima ballerina Marie Camargo is daar rond 1730 als een van de eersten klaar mee en betreedt het podium op schoenen zonder hakken. De Franse choreograaf Charles Didelot voegt de (elastische) banden over de wreef en rond de enkels toe, om de voet op de plaats te houden. Andere kenmerken zijn de ronde neus en de dunne leren zool voor maximale flexibiliteit. De schoenen sluiten nauw aan, zijn van satijn, canvas of zacht leer, en huidkleurig voor een ‘barefoot look’. Wat in de traditionele en hagelwitte balletwereld betekende dat ballerina’s lange tijd alleen in lichtroze verkrijgbaar waren. Gelukkig is de danssport tegenwoordig een stuk inclusiever, met schoenen in meerdere huidtinten.

Beeld: Pretty Ballerinas

Groot gemaakt door Brigitte Bardot

De Amerikaanse modeontwerper Claire McCardell valt begin jaren 40 van de vorige eeuw als een blok voor het simpele en tegelijkertijd zo verfijnde ontwerp. Ze vraagt de Italiaanse schoenmaker Salvatore Capezio van het Metropolitan Opera House in New York om een versie te ontwerpen die ook naast het podium gedragen kan worden. Capezio vervangt de dunne zool voor een steviger variant; de geboorte van de ‘ballet flat’ zoals we hem vandaag de dag kennen. Niet lang daarna gaat Capezio’s vakgenoot Rose Repetto in Parijs zich op de productie van balletschoenen toeleggen. Haar werk trekt in de jaren 50 de aandacht van Brigitte Bardot. De Franse actrice is opgeleid als klassiek danseres en zoekt voor haar nieuwe film ‘Et Dieu… créa la femme’ (1956) schoenen waarop ze zich net zo vrij kan bewegen als op de ballerina’s uit haar jeugd. De film wordt een hit en dat geldt ook voor de karmijnrode flats die Repetto voor Bardot ontwerpt. Actrice Audrey Hepburn ontpopt zich een jaar later eveneens als ambassadeur van de ballerina als ze de schoenen draagt in de romantische komedie ‘Funny Face’ (1957). Dat is geen toeval; ook zij begon haar carrière bij het ballet.

Voor alle genders

Uiterlijk verandert de ballerina sindsdien weinig meer, maar een jaar of vijf geleden is een kentering ingezet. Miuccia Prada maakt in de zomer van 2016 de weg vrij met een punkversie voor Miu Miu en doet dat voor najaar 2022 dunnetjes over met een klassiekere variant, volgens modezoekmachine Lyst dé schoen van het moment. Het modehuis laat hiermee zien de tijdsgeest goed aan te voelen; Miu Miu haakt met de satijnen stappers niet alleen aan op de Y2K-trend, maar ook op de populariteit van balletcore. Een trend die – de naam zegt het al – de mosterd haalt bij de balletsport. In navolging van Miu Miu gaan ook andere ontwerpers met de ballerina experimenteren. Misschien wel de belangrijkste vernieuwing is dat de ballet flat, van oudsher een vrouwenschoen, er nu ook voor andere genders is. De Britse modeontwerper Molly Goddard komt voor zomer 2022 met een ballerinalijn voor mannen in maat 40 tot en met 46. Een jaar later volgt Balenciaga. En avant, zoals ze in de balletwereld zouden zeggen. Een stap vooruit.

Beeld: Miu Miu door L’Estrop

Dit artikel verscheen eerder in Textilia magazine.