credit beeld: Amiri via L’Estrop

Er zijn kledingstukken die het in zich hebben om steeds weer de aandacht op zich te vestigen. Zoals het varsity jacket, ook vaak baseballjack of collegejack genoemd. Een exemplaar zie je in de regel niet zomaar over het hoofd, door de vaak uitgesproken kleuren en de verzameling opvallende badges, afbeeldingen, sierlijk borduurwerk, logo’s en andere teksten op de voor- en soms achterzijde en de mouwen. Sommige varianten bieden een kunstige mix waarbij je je ogen uitkijkt. Het varsity jacket is in ruim 150 jaar dan ook een statement piece van formaat geworden.

Lettermannen

Eigenlijk is het jasje vanaf de oorsprong al direct een statement piece. In 1865 belonen de honkbalcoaches van de Amerikaanse Harvard Universiteit de beste spelers met een trui met daarop een grote geborduurde H. De uitverkorenen worden vanaf dan Lettermen (‘lettermannen’) genoemd, en de trui Letterman sweater. Deze prestigieuze wollen truien zijn niet zomaar voor iedereen weggelegd, en de rest van het team doet dan ook extra zijn best om ook een exemplaar te verdienen.

In de decennia erna worden de garderobes van de sportieve studenten aangevuld met meer geletterde kledingstukken, zoals shirts, pullovers, vesten en schooluniformen. Gaandeweg worden hier en daar meer emblemen toegevoegd, zoals een ster voor de aanvoerder, en laten meer universiteiten trots hun eigen varianten zien.

Trenditem

In de eerste jaren van de twintigste eeuw wordt het jack geïntroduceerd. Het krijgt de naam Varsity jacket, een verbastering van University, omdat de jas wordt opgenomen door de belangrijkste Amerikaanse universiteiten. De basis – de voor- en achterkant – van dit model bestaat uit warme wol, terwijl de mouwen worden uitgevoerd in sterk leer en een afwijkende kleur. De afwerkingen aan de hals, mouwen en de taille zijn van ribboord. De karakteristieke letter verhuist van het midden naar de linkerborst.

Lange tijd zijn de truien en het jasje voorbehouden aan de meest excellente sporters, tot het jack in de jaren vijftig een belangrijk trenditem onder jongeren wordt. Jongens dragen het jack liefst op een spijkerbroek en lenen vaak maar wat graag hun jasje uit aan hun vriendin. Die het op haar beurt met trots op de campus draagt. Pas in 1972 wordt bij wet geregeld dat ook vrouwelijke sporters en cheerleaders officieel het ‘trofee-jack’ met bijbehorende symbolen voor sportieve prestaties mogen dragen.

Cool, edgy en onvoorspelbaar

In de eighties rijst de aandacht voor het jack wederom naar grote hoogte. Amerikaanse sportclubs zien er brood in en komen met modellen in opvallend, glanzend satijn. Ook bekende personality’s als Michael Jackson (onder meer in de videoclip van ‘Thriller’), hiphopgroep Run-D.M.C. en Prinses Diana worden erin gezien. Het stijlboek ‘Black Ivy: A Revolt In Style’ verhaalt over de opmerkelijke evolutie van het collegejack.

‘Een nieuwe generatie – met name Afro-Amerikaanse – mannen heeft de kleding van een bevoorrechte elite geadopteerd en dit eigen, cool, edgy en onvoorspelbaar gemaakt. Op zo’n manier dat de invloed ver reikt in de moderne mannenmode.’ Vanaf de jaren tachtig en negentig gaat de modewereld er dan ook volop mee aan de haal. Zeker de afgelopen jaren, wanneer sportfashion en streetwear groots wordt opgepikt, van designers tot meer massale mode-aanbieders.

Aantrekkingskracht

De vraag groeit, gezien de stijgende zoekresultaten, en het jasje staat echt niet meer alleen bij jongeren op het verlanglijstje. ‘Allang niet meer de highschoolleeftijd of niet zo sportief? Geen probleem’, aldus mannenmodemagazine GQ. Deze klassieker moet je in je kast hebben hangen. Het artikel is een onmisbaar item geworden, dat vooral symbool staat voor ‘het ergens bij willen horen’. Of dat nu een sportclub of een cool merk is. En de creativiteit lijkt eindeloos.

Inmiddels zijn er tal van varianten en stijlen, van uitbundig en kleurrijk tot de actuele quiet luxury-trend. Een mooi voorbeeld is de in 2021 overleden ontwerper Virgil Abloh. Tijdens zijn jaren bij Louis Vuitton bracht hij ieder seizoen meerdere varianten uit, vaak in een gelimiteerde oplage en stuk voor stuk gewild. Hét bewijs dat het varsity jacket ook na vele decennia nog niets aan aantrekkingskracht heeft ingeboet.

Dit artikel verscheen eerder in Textilia magazine.