^{Photo by Matthew Henry from Burst}

Er is reden tot optimisme in de binnenstad. Er is economische groei, meer consumentenvertrouwen en de leegstand neemt af. Vooral grote steden zien het aantal bezoekers flink stijgen. Kleine- en middelgrote steden profiteren hier echter gering van. De schuld kan merendeel worden gegeven aan demografische factoren (krimp, vergrijzing), focus op beleving (die in de stad veel hoger ligt), online shoppen en de vraag naar een uniek centrumprofiel.

Maar er zijn volgens kennis- en netwerkorganisatie Platform 31 ook minder voor de hand liggende factoren die een rol spelen bij de hervorming van centrumgebieden. Denk aan de opkomst van technologie en data, nieuwe vormen van economie en andere manieren van investeren. Nog niet allemaal zichtbaar, maar ze komen eraan. Zo is het duidelijk dat we door de opwarming van de aarde ons economische systeem drastisch moeten veranderen en bewegen naar een circulaire economie. Daarnaast is data een essentieel onderdeel van onze maatschappij en zal alleen maar in belang toenemen.

Hanneke van Rooijen, projectleider bij Platform 31: “Met de publicatie ‘De nieuwe binnenstad’ wil Platform 31 de discussie over hoe om te gaan met de binnenstad naar een volgende fase brengen. Niet door de huidige problemen centraal te stellen, maar door trends te analyseren die nu al zichtbaar zijn en pas over een aantal jaren daadwerkelijk impact op de inrichting en het gebruik van binnensteden hebben. Hoe dat er uit kan komen te zien wil Platform31 graag samen met steden onderzoeken”.

Zes trends, vier scenario’s

Het rapport beschrijft zes trends die volgens de onderzoekers een grote impact hebben op de toekomst: anders samenleven, anders produceren, anders consumeren, anders werken, anders investeren en anders vervoeren. Deze trends hebben geleid tot vier toekomstscenario’s. De scenario’s voorspellen volgens het rapport niet de toekomst, maar vertellen verschillende verhalen die de onzekerheden van de toekomst onderstrepen. Circulaire economie en data vormen de basis voor de scripts en tevens de assen waarop ze zich bewegen. De toekomstscenario’s voor de binnenstad wijken sterk af van hoe binnensteden nu zijn: de exclusieve binnenstad, binnenstad united, de autarkische binnenstad en de binnenstad als game.

1. Exclusieve binnenstad

De samenleving kent enorme verschillen in aanzien en inkomen. Er is een grote kloof ontstaan tussen het wel en niet toegang hebben tot data. Er zijn selectieve platforms ontstaan waarbij leden op basis van abonnementen exclusieve toegang hebben tot informatie én plekken in de stad. De binnenstad ontwikkelt zich tot een zeer exclusieve ruimte waarin de elite gebruik kan maken van vraag gestuurde dienstverlening. Deze exclusiviteit botst regelmatig met de lokale circulaire economie. Winkeliers vechten daarnaast om de gunst van hun bezoekers. Kortingen, speciale bijeenkomsten of exclusiviteitsproducten worden ingezet om mensen te binden. Grofweg is er dus een tweedeling ontstaan van exclusieve winkels enerzijds tegenover laagwaardige, grootschalige winkels anderzijds. Winkels hier tussenin zijn veelal verschoven naar online.

2. Binnenstad United

Het wereldwijde systeem van produceren, hergebruiken en recyclen is alleen mogelijk gebleken bij zeer grote transparantie en eenduidigheid van informatie. Strenge regelgeving maakt het mogelijk om een wereldwijde kringsloopsluiting te realiseren. Doordat data voor iedereen toegankelijk is, zijn consumenten door deze mondiale systemen ook wereldburger geworden. Binnensteden gaan door deze globalisering steeds meer op elkaar lijken. Niet altijd in uiterlijk, maar wel in hoe ze zijn georganiseerd. De grote binnensteden weten zich te onderscheiden met unieke platformen c.q. ecosystemen gerelateerd aan kenmerken van hun stad. Kleine- en middelgrote steden zijn compacter geworden, meer gericht op wonen en veel minder werkgelegenheid.

3. Autarkische binnenstad

Hoewel grote ondernemingen hebben gepoogd in te spreken op de ontluikende circulaire economie en het benutten van grote hoeveelheden data, is ze dat niet gelukt. De verschillen tussen regio’s en steden waren zo groot dat het als multinational niet mogelijk bleek dit bedrijfseconomisch verantwoord te managen. Te veel systemen moesten naast elkaar bestaan. Burgers, zzp’ers en andere, veelal kleinere bedrijven, zagen hun kans schoon en gingen hergebruik zelf organiseren, door de ontwikkeling van kleine communities van burgers en ondernemers. De tweedehands markt heeft de verkoop van nieuwe producten zelfs overstemd. Het winkelarsenaal is ingekrompen en er is een wirwar ontstaan van zelfgeorganiseerde knooppunten van informatiestromen en uitwisseling van tweedehands spullen ontstaan.

4. Binnenstad als game

Afval is big business geworden. Dit is gelukt door in nauw overleg met nationale overheden slim in te spelen op het duurzamer maken van de samenleving. Denk aan het inzetten van bio-materialen, het benutten van data en druk uitoefenen op de consument om gedrag duurzamer te maken. Vooral de grote bedrijven verdienen hier goed aan. Zowel de grondstoffenmarkt als dataverzameling en –verwerking zijn daarom nu in handen van grote wereldwijd opererende spelers.

Duurzaamheid is voor de gemiddelde burger geen zorgpunt, ze hoeven er niet over na te denken. Het meeste wordt geregeld door de overheid en markt, maar de consument heeft wel de mogelijkheid punten te verdienen door bepaalde circulaire acties uit te voeren of om dergelijke grondstoffen te gebruiken. Deze ‘games’ zijn door steden ontwikkeld om mensen niet alleen vanwege historie of aanbod naar hun stad te krijgen, maar door het aanbod van (augmented reality) games.

Beleidsrichtingen

Voordat de scenario’s mogelijk werkelijkheid worden, is er gelukkig nog tijd. Het rapport gaat uit van een tijdsbestek van twintig jaar, in 2038. Een uitdaging voor huidige binnenstadstakeholders om hier nu al invulling aan te geven. Om de scenario’s tastbaar te maken zijn volgens de onderzoekers een aantal beleidsrichtingen van belang waarop zij komende jaren moeten inzetten. In het rapport worden deze, maar ook de totstandkoming van de trends en scenario’s uitgebreid beschreven. Het gehele rapport is te downloaden via de website van Platform 31.