Crisis in de keten: de supply chain staat zwaar onder druk na twee jaar corona. Hoe nu verder?
Foto: ILO Asia-Pacific via Flickr
Eind december 2021 zat het voorverkoopseizoen voor najaar 2022-2023 er al zo goed als op voor jassenspecialist Krakatau. Een opmerkelijke ontwikkeling, want andere jaren was rond deze tijd de inkoopperiode net begonnen. “Midden november kwamen de eerste retailklanten langs. Inmiddels is tachtig procent van de orders al binnen”, vertelt Sander Baane, eigenaar van agentschap Solotwentyfive en licentiehouder van Krakatau, nog voor de jaarwisseling. “Onze producent in China heeft aangegeven dat als we komend najaar tijdig geleverd willen krijgen, we onze orders midden januari moeten doorgeven. Door corona en het verminderen van de CO2-uitstoot in verband met het behalen van milieudoelen, draaien onze fabrieken in China op vijftig procent van de capaciteit en zijn de leadtimes veel langer. Voor ons betekent dit dat onze voorverkoop twee maanden korter duurt. Verder maken we normaal gezien samples in alle kleuren, nu hebben we om tijd te winnen voor het eerst deels met stofstalen gewerkt. Dit werkte best goed en efficiënt. Natuurlijk sampelen we het liefst de hele collectie. Maar ik moet zeggen: als we kijken naar de samplekosten, is dit een prima alternatief.” En het belangrijkste pluspunt voor Krakatau: door de vroege start is het merk zo goed als zeker van tijdige productie en levering. Baane: “In deze chaotische tijden willen we vooral zorgen voor zekerheid en continuïteit.”
Productie- en leveringsproblemen
De switch naar een eerder in- en verkoopmoment is tekenend voor deze roerige tijd. Een directe aanleiding voor de verschuiving zijn de productie- en leveringsproblemen waar de gehele modeketen de afgelopen coronajaren mee te maken kreeg. Een ontwikkeling die dit nieuwe jaar blijft doorwerken: bijna de helft van de modeproducenten (49 procent) vreest dat de verstoringen in de toeleveringsketen in 2022 de grootste impact zullen hebben op hun bedrijf, blijkt uit het rapport The State of Fashion 2022 van Business of Fashion (BOF) en McKinsey. “Zie het als een kettingbotsing, waar alle wagens achterop vliegen”, zegt Rens Tap, kledingeconoom bij leveranciersorganisatie Modint. Volgens Tap is het lastig te voorzien hoe lang de problemen in de verstoorde keten aanhouden.
‘Zie het als een kettingbotsing, waar alle wagens achterop vliegen’
Rens Tap, Modint
De moeilijkheden zijn terug te voeren naar de eerste coronagolf aan het begin van 2020. Het virus sloeg hard toe in belangrijke productielanden, waaronder China. Op het dieptepunt van de crisis waren daar veel fabrieken dicht. Vanwege de mondiale vraaguitval en de onzekere vooruitzichten bouwden (toe)leveranciers hun voorraden van materialen, halffabricaten en voor de b2b-webshops af, ziet Dirk Mulder, sector banker trade & retail bij ING. “De verwachting was dat de vraag lange tijd zou achterblijven bij het aanbod, maar toen het virus in de zomer van 2020 op zijn retour leek, schoot de consumptie direct omhoog. Te snel om aan de stijgende behoefte te kunnen voldoen. Dat resulteert tot op de dag van vandaag in leveringsproblemen door grondstoffentekorten.”
Een tweede probleem is de zeevracht. Niet lang nadat de productie in China in de tweede helft van 2020 weer op gang komt, stokt het containervervoer door verstoorde vaarschema’s, vertragingen in havens en overvolle terminals. De lockdowns maakten dat veel havens stil kwamen te liggen. “Later kwamen daar tekorten aan personeel bij voor het laden en lossen van vracht, wat eveneens enorme vertragingen opleverde”, schetst Mulder. “En dan hebben we het nog niet eens over de blokkade van het Suezkanaal van vorig jaar.” Dit alles leidt ertoe dat de prijzen van containervervoer vanaf de tweede helft van 2020 explosief stijgen.
Invliegen
Jassenmerk Krakatau liep met name in het najaar van 2021 tegen verschillende complicaties aan. “Veel goederen waren acht tot tien weken vertraagd, waardoor we uiteindelijk veel producten voor bizar hoge prijzen – soms tien keer zo duur – hebben laten invliegen.” Het resultaat: enorme kostenschade. Toch zou Baane nu niet anders hebben gehandeld. “De andere keuze is dat je producten nog later of helemaal niet krijgt. Uiteindelijk waren alle extra kosten de moeite waard. We hadden een goede collectie en doordat we alsnog op tijd konden leveren, heeft die toch nog erg goed verkocht. Daarbij konden we zorgen voor continuïteit in onze drie eigen winkels en de pop-up shop in Berlijn.”
Ook de Deense merken Anerkjendt en Nümph kregen te maken met verlate leveringen en hoge kosten door het invliegen van collecties. “In december kregen we nog jassen binnen waar we niets meer mee konden”, zegt Dries Bruijnes van agentuur Laundry Room. Bruijnes en zijn team zijn daarom dit seizoen eveneens eerder aan de slag gegaan met de voorverkoop en het ingeven van met name jassen. De afspraken met inkopers in januari 2022 zijn naar december 2021 verplaatst. “Onze merken nemen het risico om vooraf in te kopen om zeker aan de leverplicht te voldoen. Normaal gezien verkoop je eerst en stel je daar je productie op af. Nu is het dus andersom. En ook geldt: op is op. Om geen nee te hoeven verkopen hebben we ruimer en dieper ingekocht, met minder stijlen.”
Vervroegde inkoopmomenten
Inkopers gaan vooralsnog aardig ontspannen om met de vervroegde inkoopmomenten, blijkt tijdens een belronde in de markt. Ondernemers zijn zich bewust van de noodzaak; dat bestellingen op het juiste moment in het seizoen binnenkomen. “Vanaf november heb ik genoeg gegevens om mijn inkoop op te baseren, mits er op tijd geleverd wordt”, zegt Barbara van Leyen, eigenaar van Tally-Ho, dat zes winkels heeft, in onder meer Amsterdam, Alkmaar en Hoorn. Afgelopen verkoopseizoen winter 2021-2022 maakte Van Leyen met een aantal merken die later leverden, de afspraak na het seizoen naar gepaste oplossingen te kijken. “Uiteindelijk was dit niet nodig omdat ik wekelijks heb bijbesteld en hierdoor toch de winkel gevuld was en de resultaten goed.”
Eerder inkopen vindt ook Alex Vugteveen, mede-eigenaar van Corduroy in Huizen, geen probleem. “Als daarmee de collecties op tijd binnenkomen, vind ik dat prima. Zeker de vrouwencollecties moeten op tijd komen, dat luistert vrij nauw. Qua planning is het voor ons geen issue, wij plannen en spreiden al jaren onze inkoopmomenten. We sturen liever bij dan dat we overhouden. Dat bewijst het afgelopen jaar maar weer.” Of de vervroegde inkoopperiode ook invloed heeft op de timing van de vakbeurzen, hangt af van hoe de veranderingen in de keten zich ontwikkelen. Naar verwachting is dit nog niet direct van invloed op de beursagenda, omdat een beperkt deel van het modesegment (met name jassen) wordt geraakt. Daarnaast kopen merken productie op voorhand in, zoals bij Anerkjendt, waarna de voorverkoop vrijwel gedurende het bekende tijdvak zal plaatsvinden.
‘Normaal gezien verkoop je eerst en stel je daar je productie op af. Nu is het dus andersom’
Dries Bruijnes, Laundry Room
Stroomversnelling
De coronacrisis heeft meerdere kwetsbaarheden in de keten blootgelegd. De mode-industrie is steeds efficiënter en goedkoper gaan produceren. Dat resulteert in een lange en wijdvertakte toeleveringsketen, die weinig ruimte biedt voor verstoringen. Deskundigen pleiten dan ook voor een ‘kortere en eenvoudigere’ keten, iets dat wordt onderschreven door de onderzoekers van BOF en McKinsey. Zij wijzen in The State of Fashion op het belang om de productie dichterbij te halen voor meer veerkracht, een proces dat ‘nearshoring’ of ‘reshoring’ wordt genoemd. Die ontwikkeling is al gaande. Begin januari kondigde C&A aan een deel van zijn spijkerbroeken te gaan maken in de nieuwe textielfabriek in het Duitse Mönchengladbach, nabij het hoofdkantoor in Düsseldorf. Hugo Boss maakte in dezelfde week bekend zijn Aziatische productielijn naar Turkije te verplaatsen.
Ook bij Anerkjendt en Nümph is dit proces door de pandemie versneld. Sinds het voorjaar van 2021 is in sneltreinvaart bijna 80 procent van de productie verhuisd van Bangladesh en China naar Europese landen als Turkije, Portugal en Moldavië. Een ingrijpende omschakeling, aangezien de verhoudingen voorheen omgekeerd waren. Agent Bruijnes verklaart: “Er werd door dit bedrijf al langer nagedacht over hoe sneller te kunnen schakelen en de kwaliteit van de producten te verhogen. Alleen: als je vernieuwing wilt brengen of speciale, sportieve of technische materialen – zoals voor jassen – zoekt, kom je toch vooral uit in Azië.” Krakatau loopt tegen hetzelfde euvel aan. “Onze producten zijn heel technisch en functioneel”, zegt Baane. “We denken zeker na over productie dichterbij, maar zo gemakkelijk is dat niet te realiseren in dit segment. Evengoed blijven we de ontwikkelingen op dit gebied met interesse volgen.” Kledingeconoom Tap ziet ook dat een switch naar Europese productie lastig kan zijn. “Kleine partijen kunnen hier gemaakt worden, maar we hebben de capaciteit niet om grootschalig en goedkoop te produceren.”
Duurder
De grondstoffenschaarste en transportproblemen drijven de kostprijs van kleding en schoenen op, maar er zijn meer bepalende factoren. Zo stijgen de lonen in fabrieken wereldwijd en wordt er geïnvesteerd in schonere grondstoffen, processen en veiligere en verbeterde arbeidsomstandigheden, somt Tap op. Maatschappelijk gezien zijn dat goede ontwikkelingen, vinden ook de voor dit artikel geraadpleegde deskundigen en leveranciers. Maar het draagt er wel aan bij dat de productie duurder wordt. Met als gevolg dat tweederde van de modebedrijven hun retailprijzen dit jaar verwacht te moeten verhogen, becijferden BOF en McKinsey in The State of Fashion 2022. Dat gaat gemiddeld om een verhoging van zo’n 3 procent. 14 procent van de leveranciers verwacht op een prijsstijging van 10 procent of meer uit te komen. “We proberen bij Krakatau niet alle kosten door te rekenen”, zegt Baane. “We focussen ons grotendeels op de prijsklasse tussen drie- en vijfhonderd euro. Ga je veel hoger, dan kom je in een ander segment terecht. Momenteel kijken we aan alle kanten naar de kostenstructuur.”
Prijsverhogingen
Veel modemerken hebben de prijsverhogingen voor zomer 2022 zelf opgevangen door marge in te leveren. Dat lukt – nu corona blijft voortrazen – bij velen niet nog een seizoen. Retailers moeten er bij de inkoop voor winter 2022-2023 sterk rekening mee houden dat producten duurder worden. Vugteveen van Corduroy is er net al door een vertegenwoordiger op voorbereid dat de jassen waarschijnlijk zestig tot zeventig euro meer gaan kosten. De ondernemer vindt het een onzekere ontwikkeling. “Wat gebeurt er met de marges? Gaan consumenten dit klakkeloos accepteren of laten ze je links liggen? Consumenten willen waarschijnlijk best wat meer uitgeven, maar een item moet een meerprijs wel waard zijn.” Van Leyen van Tally-Ho heeft al wel een aantal in prijs verhoogde collecties ingekocht. De prijsstijgingen varieerden van vijf euro tot honderd euro. “Honderd euro zou ik wel risicovol vinden als merk. Je kunt jezelf ook uit de markt prijzen. De prijs-kwaliteitverhouding moet nog wel kloppen.”
‘Het is nu meer dan ooit zaak om in euro’s te rekenen in plaats van in percentages of stuks’
Stef Bus, Bus Bedrijfsadvies
Retailers zullen de verhogingen moeten doorberekenen aan de consument, zegt inkoopdeskundige Stef Bus van Bus Bedrijfsadvies. “Doe je dat niet, dan eindig je met een lagere brutowinstmarge en kom je niet uit met je kosten. Want ook voor retailers wordt alles duurder. Houd daarom bij je leveranciers zoveel mogelijk vast aan je gebruikelijke calculatie. Dit betekent dat je een item dat bij de inkoop van 50 naar 55 euro gaat bij een marge van 3.0, niet voor 149,95 euro maar voor 164,95 euro moet verkopen.” Om diezelfde reden zal het inkoopbudget volgens Bus moeten meebewegen met de inflatie, die in januari 2022 met 6,4 procent op het hoogste niveau in jaren uitkwam (CBS). Bus: “Retailers moeten die correctie doorberekenen om op de beoogde omzet uit te komen. Heb je vorig jaar voor 4,5 ton verkocht en wil je naar 4,75 ton? Dan zal je voor een omzet van 5 ton moeten inkopen. In die extra 10 procent neem je zowel de ingecalculeerde groei als de huidige geldontwaarding mee. Je hebt een duidelijk plan nodig. En daarbij is het nu meer dan ooit zaak om in euro’s te rekenen in plaats van in percentages of stuks.” Dit is precies wat Van Leyen doet: bij prijsverhogingen koopt ze minder stuks in. “Mijn gevoel zegt dat dit gelijkloopt aan de vraag van de klant: minder kopen voor hogere prijzen.”
Inflatie
Een heikel punt is dat de lonen niet meestijgen met de inflatie. De cao-lonen zijn vorig jaar met 2,1 procent gestegen (CBS) en blijven daarmee flink achter bij de huidige inflatiepiek van meer dan 6 procent. Als deze trend doorzet, betekent dat een reële koopkrachtdaling voor werkenden. Niet het meest ideale klimaat voor retailers om de prijzen te verhogen, maar toch is dat in de meeste gevallen beter dan het huidige prijspeil koste wat het kost te willen handhaven, denkt Bus. “Dan moet je inleveren op kwaliteit en degradeer je je collectie. Bij fastfashionspelers wordt zoiets wellicht nog enigszins door de vingers gezien, maar voor zelfstandige retailers lijkt dat me niet de beste strategie.” Al is het daarbij volgens de bedrijfsadviseur wel zaak om goed naar je doelgroep te kijken. “Wie zijn je klanten, wat doen ze voor werk, waar wonen ze en hoe ontwikkelt dat gebied zich economisch? Je doelgroep moet je spullen natuurlijk wel kunnen blijven betalen.”
Dit achtergrondartikel verscheen eerder in de printeditie van Textilia.
Neem een abonnement op Textilia en blijf geïnformeerd
Ook de printedities van Textilia ontvangen? Sluit dan nu een totaal abonnement af.
Naast 24/7 toegang tot alle exclusieve content op de website en het archief, krijg je dan ook het prachtige magazine thuisbezorgd met elk seizoen de allernieuwste kleurkaarten. Daarnaast profiteer je als abonnee van mooie kortingen op trainingen, webinars en events.
